Wojna rozpoczęta 24 lutego 2022 r. w wyniku rosyjskiej agresji na Ukrainę spowodowała wielosektorową reakcję wspólnoty międzynarodowej. Wiele państw, w tym członkowie Unii Europejskiej i Stany Zjednoczone nałożyły na Federację Rosyjską i jej obywateli sankcje gospodarcze oraz utrudnienia w poruszaniu się. Dotknęły one również Republikę Białorusi, która współpracuje z rosyjskim agresorem.

Odpowiednie decyzje podjęły również międzynarodowe federacje sportowe. Wiele z nich zawiesiło rosyjskich i białoruskich sportowców, uniemożliwiając im udział w zawodach i wydarzeniach organizowanych pod auspicjami tych międzynarodowych federacji sportowych. Dotyczy to takich sportów, jak m. in. koszykówka, siatkówka, szachy, hokej oraz judo. Każda z tych federacji zastosowała nieco inne sankcje, różniące się zakresem zarówno przedmiotowym, jak i podmiotowym. Jest to uzależnione od specyfiki danego sportu oraz regulacji poszczególnych federacji, które przewidują różne sankcje, z jakich mogą skorzystać  ich organy, aby oddziaływać na federacje krajowe, będące ich członkami.

Swoje sankcje nałożyły również FIFA i UEFA, które zakazały reprezentacji Rosji, jak i rosyjskim klubom udziału w organizowanych przez siebie rozgrywkach. Reprezentacja Rosji, która miała zmierzyć się 24 marca 2022 z reprezentacją Polski w półfinale baraży o awans do finałów Mistrzostw Świata w Katarze w 2022 roku, została ukarana walkowerem i odpadła z rywalizacji o najcenniejsze piłkarskie trofeum.  Federacja rosyjska odwołała się od tej decyzji do Trybunału Arbitrażowego ds. Sportu w Lozannie (CAS), który wydał postanowienie utrzymujące w mocy decyzję FIFA do czasu zakończenia postępowania przed CAS.

Inną decyzją FIFA, związaną z wojną w Ukrainie, było dodanie do Regulaminu FIFA ws. Statusu i Transferu Zawodników (RSTP) załącznika nr 7 zatytułowanego „Tymczasowe zasady odnoszące się do wyjątkowej sytuacji wynikającej z wojny w Ukrainie”. Aneks ten umożliwia zawodnikom i trenerom zagranicznym związanym z ukraińskimi i rosyjskimi klubami opuszczenie swoich dotychczasowych pracodawców i przeniesienie się do innego zagranicznego klubu. Okres zawieszenia obowiązywania kontraktu to czas to 30 czerwca 2022. Nowe kontrakty zawodników i trenerów objętych tymi regulacjami mogą obowiązywać maksymalnie do 30 czerwca 2022.

Kluby zainteresowane podjęciem współpracy z zawodnikami występującymi dotychczas w klubach rosyjskich i ukraińskich zyskały możliwość zarejestrowania maksymalnie dwóch takich zawodników w okresie do 7 kwietnia 2022. Jest to wyjątek od zasady dokonywania rejestracji zawodników w czasie tzw. „okienek transferowych”, które zwyczajowo są dwa w sezonie – letnie i zimowe.

W sytuacji, gdyby ukraińska lub rosyjska federacja próbowały blokować dokonanie transferu na podstawie aneksu 7 do RSTP poprzez niewydanie na żądanie zawodnika lub klubu pozyskującego Międzynarodowego Certyfikatu Transferowego (ITC), FIFA ma kompetencję do wydania klubowi pozyskującemu dokumentów niezbędnych do jego rejestracji w drużynie nowego pracodawcy.

Ponadto FIFA wskazuje w art. 4 aneksu 7 do RSTP, iż zawodnik ani klub pozyskujący, którzy zawrą kontrakt na podstawie tymczasowych przepisów nie będą ponosili odpowiedzialności z tytułu naruszenia stabilności kontraktowej. Zazwyczaj bowiem, w sytuacji, gdy zawodnika wiąże z klubem obowiązujący kontrakt o profesjonalne uprawianie piłki nożnej, nie może on bez ważnej przyczyny zerwać tego kontraktu i zmienić przynależności klubowej. Gdyby to zrobił, naraziłby się na odpowiedzialność dyscyplinarną oraz konieczność zapłacenia odszkodowania na rzecz dotychczasowego pracodawcy. Te same sankcje czekałyby również klub, który zawarłby kontrakt z zawodnikiem, który w nieuprawniony sposób zerwał kontrakt łączący go z dotychczasowym pracodawcą.

Nawet jeśli uznamy, iż konflikt zbrojny w Ukrainie stanowi tzw. uzasadnioną przyczynę, mogącą stanowić podstawę do jednostronnego rozwiązania kontraktu przez zawodnika, który obawia się o swoje bezpieczeństwo, to art. 17 RSTP wskazuje, iż żadna ze stron nie może jednostronnie rozwiązać kontraktu profesjonalnego w trakcie sezonu rozgrywkowego.

Wobec powyższego konieczne stało się wprowadzenie również w tym zakresie regulacji nadzwyczajnych. FIFA co prawda nie zdecydowała się na dopuszczenie możliwości definitywnego rozwiązania kontraktu z rosyjskim lub ukraińskim klubem, jednak zawiesiła stosowanie w tym przypadku przepisów o sankcjach dyscyplinarnych zarówno dla klubu pozyskującego, jak i dla zawodnika opuszczającego terytorium Rosji czy Ukrainy, który zawrze kontrakt z nowym pracodawcą.

Ograniczeniem jest przy tym okres obowiązywania kontraktu zawartego na podstawie aneksu 7 do RSTP. Może on bowiem obowiązywać maksymalnie do 30 czerwca 2022. Ponadto zawodnik, zgodnie z zasadami ogólnymi może być w jednym sezonie rozgrywkowym zarejestrowany w maksymalnie trzech klubach, przy czym wystąpić może maksymalnie w dwóch klubach w jednym sezonie rozgrywkowym (art. 5 ust. 4 RSTP). Zgodnie z art. 5 aneksu 7 do RSTP, zawodnik, który wcześniej był zarejestrowany w federacji rosyjskiej lub ukraińskiej, może być związany z maksymalnie czterema klubami w jednym sezonie rozgrywkowym, przy czym zarejestrowany do gry może być w nie więcej niż trzech takich klubach.

Wskazać należy, iż regulacje RSTP odnoszą się jedynie do międzynarodowych transferów zawodników. Na podstawie nowych przepisów nie może dojść do sytuacji, w której zawodnik zmieni przynależność klubową na wewnętrznym rynku rosyjskim czy ukraińskim. Dotyczą jednak wszystkich zawodników profesjonalnych zarejestrowanych dotychczas w klubach ukraińskich i rosyjskich. Nie ma tu znaczenia ich narodowość.

Aneks 7 zawiera również specjalne regulacje odnoszące się do sytuacji zawodników niepełnoletnich, w przypadku których możliwość zmiany przynależności klubowej uregulowana jest przepisami szczególnymi – art. 19 RSTP. Co do zasady przepisy FIFA wprowadzają zakaz dokonywania transferów zawodników przed ukończeniem przez nich 18 roku życia. Art. 19 ust. 2 dopuszcza jednak szereg wyłączeń od tego zakazu. Jednym z nich (art. 19 ust. 2 lit. d RSTP) jest sytuacja, gdy niepełnoletni zawodnik przeprowadza się do obcego kraju ze względów humanitarnych i zostaje zarejestrowany w klubie, którego siedziba mieści się w kraju innym niż kraj jego pochodzenia.

Zgodnie z utrwaloną linią orzeczniczą organów jurysdykcyjnych FIFA, potwierdzoną również przez CAS, lista wyjątków od zakazu transferu niepełnoletnich zawodników zawarta w art. 19 ust. 2 RSTP ma charakter zamknięty i powinna być interpretowana wąsko, literalnie. Aby więc uniknąć wątpliwości interpretacyjnych w kontekście stosowania tego wyjątku wobec niepełnoletnich zawodników uciekających z Ukrainy, art. 7 aneksu 7 do RSTP wskazuje wprost, iż zawodnicy niepełnoletni, którzy dotychczas zamieszkiwali na terytorium Ukrainy mogą zostać zarejestrowani w nowym zagranicznym klubie na podstawie art. 19 ust. 2 lit. d RSTP. Domniemywa się bowiem, iż ich rejestracja w nowym klubie związana jest z kwestiami humanitarnymi.

Ze szkoleniem młodych zawodników do momentu ukończenia przez nich 21 roku życia związana jest również kwestia ekwiwalentu za wyszkolenie. Do zagadnienia tego również odniosła się FIFA w art. 8 aneksu 7 do RSTP. Ust. 1 tego przepisu wskazuje, iż kluby, które dokonają rejestracji zawodników zarejestrowanych uprzednio w federacji rosyjskiej, lub ukraińskiej nie są zobowiązane do zapłaty na rzecz ich dotychczasowych klubów ekwiwalentu za wyszkolenie tych zawodników. Równocześnie ust. 2 tego przepisu wskazuje, iż klub pozyskujący zawodnika nie będzie w przyszłości uprawniony do otrzymania ekwiwalentu za jego wyszkolenie w okresie, w jakim zawodnik ten będzie przebywał w klubie, który pozyska go na podstawie aneksu 7 do RSTP.

Aby uniknąć jakichkolwiek wątpliwości w zakresie wykładni nowych przepisów, FIFA wydała również Notę Interpretacyjną do Aneksu 7 do RSTP. Pozwala on precyzyjnie określić zakres zastosowania nowych przepisów oraz prawidłowo poruszać się w tym obszarze.

Wydane przez FIFA przepisy ocenić należy pozytywnie. Normują one wszystkie najważniejsze kwestie związane z zasadami zmiany przynależności klubowej i uprawniania do gry zawodników, którzy dotychczas występowali na boiskach ukraińskich i rosyjskich. Równocześnie objęcie regulacjami aneksu 7 również zawodników zarejestrowanych w federacji rosyjskiej pozwala tym zawodnikom opuścić terytorium kraju będącego agresorem w wojnie napastniczej, co jest niezmiernie istotne z punktu widzenia ich poczucia bezpieczeństwa i komfortu psychicznego.

Równocześnie, mając nadzieję na jak najszybsze zakończenie wojny w Ukrainie, należy zdawać sobie sprawę z tymczasowego charakteru omawianych regulacji. Obowiązują one od 16 marca 2022 bez wskazania wyraźnej daty zakończenia ich obowiązywania, przy czym z ich treści wynika, iż w przeważającej mierze dotyczą okresu do zakończenia sezonu rozgrywkowego 2021/2022.

W przypadku przedłużania się wojny w Ukrainie, czy też nakładania kolejnych sankcji na Federację Rosyjską, które uniemożliwiłyby uprawianie piłki nożnej na dotychczasowych zasadach, konieczne będzie wprowadzenie podobnych regulacji również w kolejnym sezonie rozgrywkowym.

Zdajemy sobie sprawę, iż w obecnej sytuacji, zwłaszcza dla obywateli Ukrainy, kwestia uprawiania sportu nie jest pierwszorzędna. Zespół naszej Kancelarii może jednak pomóc Państwu w prawidłowym przeprowadzeniu procesu rejestracji zawodnika dotychczas występującego w ukraińskim lub rosyjskim klubie, jak i zawodnika niepełnoletniego zamieszkałego dotychczas w Ukrainie, który chciałby kontynuować szkolenie sportowe w polskim klubie.

Zachęcamy do kontaktu zarówno zawodników i ich rodziców, jak i przedstawicieli klubów sportowych zainteresowanych podjęciem współpracy z zawodnikami, do których będą miały zastosowanie omówione wyżej przepisy.

 

Jan Łukaszewicz

aplikant adwokacki

 

 

Źródła:

Regulamin FIFA ws. Statusu i Transferu Zawodników (wersja marzec 2022) dostępny pod adresem https://digitalhub.fifa.com/m/1b47c74a7d44a9b5/original/Regulations-on-the-Status-and-Transfer-of-Players-March-2022.pdf [dostęp z dnia 25.02.2022]

Nota Interpretacyjna do Aneksu 7 do Regulaminu FIFA ws. Statusu i Transferu Zawodników (wersja marzec 2022) dostępny pod adresem https://digitalhub.fifa.com/m/190a39632ce8d755/original/-1788-Further-temporary-amendments-to-the-Regulations-on-the-Status-and-Transfer-of-Players_EN.pdf [dostęp z dnia 2